BADANIA TOROWISKA SZPROTAWIANKI
W dniu 06 marca 2010 r., sześcioosobowy zespół badawczy pod kierunkiem mgr Mieczysława Bonisławskiego oraz mgr Marka Toporowicza dokonał rekonesansu badawczego w terenie objętym postępowaniem administracyjnym, dotyczącym wpisania zabytkowych reliktów kolejowych do rejestru zabytków województwa lubuskiego.
Ustalono, iż praktycznie wszystkie szyny zachowanego torowiska na odcinku od al. Zjednoczenia do wiaduktu nad al. Wojska Polskiego maja wybite pod główkami
- datę produkcji, tj. 1923 r.,
- miejsce produkcji, tj. hutę w Osnabrück (Niemcy) ,
na podstawie czego ustalono, że praktycznie cały odcinek torowiska pochodzi z 1923 roku i ma charakter zabytkowy .
Nie odczytano dat ani miejsca produkcji szyn zachowanego torowiska na odcinku jaru przy Os. Łużyckim. Szyny są tutaj mocno zagłębione w gruncie, odcinkami leżą pod wodą roztopową, na niektórych odcinkach są przysypane zwożonym tu nielegalnie śniegiem z ulic. Badania należy powtórzyć w późniejszym okresie (wiosną) a w ich celu niezbędne będą prace ziemne odsłaniające części szyn z odnośnymi metrykami.
Odcinek zachowanego torowiska jest w zasadzie przejezdny dla małych pojazdów szynowych, napędzanych ręcznie.
Na łuku z tyłu byłych zakładów „Dekora” stwierdzono wyraźne poszerzenie wydatnego nasypu kolejowego. Oględziny wskazują na to, że mógł tu być, na krótkim odcinku, drugi tor, równoległy do toru szlakowego. Mogła to być mijanka, lub krótka bocznica lub krótki tor techniczny przed starym wiaduktem. Mogła tu być też rampa lub ładownia. Brak na razie jakichkolwiek danych o tym obiekcie.
WNIOSKI Z PRZEPROWADZONYCH BADAŃ
1. Zachowane odcinki torowiska, zbudowane są z oryginalnych, poniemieckich szyn z 1923 r. (wiek 77 lat) i stanowią, pozostając do dzisiaj w swoim naturalnym położeniu (miejscu), nie zmienionym od lat 20-tych XX wieku, cenny zespół zabytkowy, dawnej architektury terenowej (infrastruktury komunikacyjno – przemysłowej), charakterystycznej dla europejskiej urbanistyki przełomu XiX i XX wieku;
2. jest wielce prawdopodobne, że pozostałe odcinki zachowanego torowiska również składają się z szyn z lat sprzed II wojny światowej, a tylko w części z lat 50-tych XX w. Dopóki nie zostanie to dokładnie zbadane w terenie, nie należy przeprowadzać żadnych prac ani czynności, wpływających na zmianę stanu zabytkowej przestrzeni (torowiska). Odnosi się przede wszystkim do odcinka torowiska przechodzącego przez jar między ul. Krośnieńską a Morwową. Przeprowadzenie jakichkolwiek prac budowlanych lub porządkowych na tym odcinku, bez zbadania szyn i związanego z tym określenia sposobu ochrony ruchomych obiektów zabytkowych, może spowodować nieodwracalne ich zniszczenie (np. pocięcie ich dla wygody demontażu, złomowanie itp.). W przypadku potwierdzenia pochodzenia szyn z lat sprzed II wojny światowej, powinny one być albo zachowane w swoim naturalnym, historycznym położeniu, albo ostrożnie, umiejętnie i zgodnie z regułami budownictwa kolejowego zdjęte (odzyskane) i przekazane placówkom zajmujących się ochroną zabytków przemysłowych i komunikacyjnych;
3. Należy przeprowadzić dokładne badania podstawowe (na dokumentach) i uzupełniające (wywiady), mające na celu ustalenie pochodzenia domniemanej bocznicy, mijanki lub rampy (ładowni) przed dawnym wiaduktem na tyłach byłych zakładów „Dekora”. Jest to zupełnie nieznany element infrastruktury ciągu szprotawskiego. Wymiary tego obiektu wskazują na jego nietypowość, oryginalność. Jego odkrycie może mieć ogromne znaczenie dla opisu samej kolei, jak i tego co się działo w tym kwartale miasta w latach między I a II wojną światową. Może to być slad i pamiątka po jakimś bardzo charakterystycznym działaniu dawnych mieszkańców Grünberga, po jakimś unikalnym rozwiązaniu technicznym, komunikacyjnym lub przemysłowym. Dlatego do czasu dokończenia badań, należy ten odcinek objąć szczególną ochroną i troską.
